مقدمه

رشد انقلاب ها و جریان های ملی و اسلامی در برخی کشور ها که به تاسسی به انقلاب اسلامی شکل گرفت و یا رشد یافت ، فقط نمودی از تاثیرات بین المللی انقلاب اسلامی به شمار می آید .

حرکت انقلابی ملت ایران با هدف تغییر الگوهای فکری و فرهنگی غربی ای صورت گرفت تا نظامی مطابق با خاستگاه فرهنگی و تمدنی ایران اسلامی پی ریزی شود . از آنجا که هویت تاریخی و فرهنگی ملت ایران با اندیشه ها و مناسک دینی و حضور دین در کلیه عرصه های حیات اجتماعی طی قرن ها معنا یافته بود ، ترویج اندیشه هایی که دین را نادیده می گرفت به بحرانهای فکری عمیقی انجامید که پس لرزه های آن به کلیه حوزه های سیاسی ، فرهنگی و اقتصادی نیز رسید . در تقابل با این رویکرد غیر دینی حرکت اجتماعی سعی نمود تا پاسخی مناسب برای بحران جدید بیابد . لذا مهم ترین هدف انقلاب احیای دین و ارئه الگوی بدیعی مبتنی بر هویت دینی و ملی ایران گردید .

شناخت و فهم عمیق این انقلاب و مبانی آن ، به خصوص برای نسل های بعد از انقلاب از جهت های گوناگون ضروری است . ضرورت این موضوع برای نسل تحصیل کرده جوان ، بویژه دانشجویان که پرسشگری و آرمان خواهی خصیصه آنها و پاسداری از جامعه علمی ، فرهنگی و سیاسی وظیفه آنهاست ، بیشتر قابل درک است؛ چرا که شناخت وضع موجود و انجام تعهدات و مسئولیت های اجتماعی و سیاسی در حال و آینده در کشور فقط در پناه تحلیلی آگاهانه و پژوهشگرانه از انقلاب و عوامل موثر در آن امکان پذیر است . ما در مطالعه جامعه شناسانه از انقلاب اسلامی ایران در صدد هستیم که پیام ها و شعار های بنیادین انقلاب اسلامی را بشناسیم و مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهیم لذا، من در این نوشتار سعی در تبیین چیستی و چرایی انقلاب و چگونگی به وجود آمدن انقلاب اسلامی در ایران را ندارم، اما در پاره ای از موارد به مقدمه چینی برای بیان علل برخی از اهداف برگرفته شده از پیام های انقلاب اسلامی ایران خواهم پرداخت که به نوعی در ریشه ها و علل وقوع انقلاب اسلامی ایران نهفته است.

شعار ها و پیام های انقلاب

از آنجا که ایدئولوژی انقلاب نقش بسیار مهمی در پیشبرد انقلاب ایفا می‌کند . مطالعه آن نیز از اهمیت بالایی برخوردار است . یکی از راه‌های مطالعه ایدئولوژی هر انقلابی ، مراجعه به شعارها و پیام‌های آن انقلاب است . سپس بررسی و مطالعه این شعارها و پیام‌های انقلاب‌ها می‌تواند روشن کننده ابعاد اساسی ایدئولوژی انقلابی باشد . علاوه بر آن ، پیام‌ها و شعارهای هر انقلاب می‌تواند زوایای مهم دیگری از فرایند انقلابی ، مانند شناخت انواع گروه‌های درگیر در انقلاب و دوستان و دشمنان واقعی و ایدئولوژی انقلاب را روشن سازد که در این فرآیند شعارها در مراحل انقلاب و پیام‌ها در جریان انقلاب و در مراحل بعد از پیروزی انقلاب نمود پیدا می‌کنند .

بازتاب پیام ها و شعار های انقلاب اسلامی ایران در جهان معاصر

الف) بازتاب سیاسی

یکی از مهم ترین بازتاب های انقلاب اسلامی ایران ، تجدید حیات اسلام در جهان است . مقام معظم رهبری حضرت امام خامنه ای در این باره فرمودند: «علی رغم گذشت بیش از یکصد و پنجاه سال از برنامه ریزی مدرن و همه جانبه علیه اسلام ، امروز در سراسر دنیا یک حرکت عظیم اسلامی به وجود آمده است که به موجب آن اسلام در افریقا ، آسیا و حتی در قلب اروپا ، حیات جدیدی را بازیافته و مسلمانان به شخصیت و هویت واقعی خود پی برده اند .»

به بیان دیگر ، عمر دوره ای که اعتماد به نفس در میان مسلمانان ، به ویژه در قشر تحصیل کرده آن از بین رفته و شمار فراوانی از آنان ، خواهان هضم شدن در هویت جهانی بوده و گذشته خود را به فراموشی سپرده و اگر توجهی به گذشته می کردند از باب تفنن و سرگرمی بود ، به پایان رسید ، و انقلاب اسلامی آن اعتماد به نفسی که روزگاری پشتوانه تمدن بزرگ اسلامی بود ، احیا و بارور کرد .

ب) بازتاب فرهنگی

شکل دیگر بازتاب پیام های انقلاب اسلامی ایران بر جهان اسلام ، به تقلید شعارهای انقلاب اسلامی از سوی مسلمانان جهان برمی گردد . مثلا ، شعار مردم مسلمان معترض ترکیه ، قبل از کودتای 1359 آن کشور ، استقلال ، آزادی و جمهوری اسلامی بود . شهروندان کابل بر فراز بام منازل خود فریاد الله اکبر سرمی دادند ، در پلاکاردهای مسلمانان مصر شعار لاشرقیه و لاغربیه دیده شده است . مردم کشمیر در راهپیمایی دویست هزار نفری 1369 شعار «الله اکبر» و «خمینی رهبر» را مطرح کردند . جهاد اسلامی فلسطین بر آن است که فلسطینی ها همان شعارهایی را سرمی دهند که انقلاب اسلامی منادی آن بود . آنان با صدای بلند فریاد می زنند: لااله الا الله ، الله اکبر ، پیروزی از آن اسلام است . درواقع ، آنها شعارهای قوم گرایی و الحادی را به یک سو انداختند ، و شعارهای انقلاب اسلامی را برگزیدند . در سال های 1369 تا 1379 در خیابان های کیپ تاون افریقای جنوبی شعار و ندای الله اکبر ، بسیار شنیده شد . این یادآور و مؤید این کلام رهبری انقلاب است که فریاد الله اکبر مردم الجزایر بر پشت بام ها درس گرفته از ملت انقلابی ایران است .

همچنین با پیروزی انقلاب اسلامی ، گرایش به حجاب اسلامی در اقصی نقاط جهان اسلام ، فزونی گرفت . در کنار آن ، گرایش به نماز بیشتر شده ، انتشار مجلات و نشریات اسلامی افزایش یافته است، یکی دیگر از آثار فرهنگی انقلاب اسلامی ایران بر حرکت های اسلامی و سیاسی معاصر ، وجود اعتراضات مردمی به سبک اعتراضات انقلاب اسلامی در ایران است این اعتراضات که جنبه دینی و مذهبی داشته به طور معمول در مقابل ظلم و استبداد حاکمان محلی صورت پذیرفته و همگی برای دفاع از شعاعر مذهبی و حفظ ارزش های اسلامی صورت می پذیرند. و نیز شعارنویسی به شیوه مبارزان انقلابی ایران مورد توجه جنبش گران مسلمان است به عبارت دیگر استفاده از اشعار و جملات نقادانه و نیز احادیث انقلابی در اینگونه شعار نویسی ها از دیگر مواردی است که مورد توجه جنبشگران مسلمان قرار گرفته و از انقلاب اسلامی ایران الگو گرفته اند . علاوه بر آن ، اعلامیه ها ، سخنرانی ها و پوسترها به شکل مشابه آنچه در ایران اتفاق افتاد ، در کشور های اسلامی چاپ و انتشار می یابد . برای مثال هنوز در منطقه شیعه نشین بیروت یعنی ضاحیه ، شعار های انقلاب اسلامی و تصاویر رهبری آن وجود دارد. و یا در تحولات زمستان 1389، تا کنون کشور بحرین، یمن ، لیبی، مصر و تونس و...اعلامیه ها و پوستر های انقلابی متاثر از انقلاب اسلامی به چشم می خورد.

جمع بندی:

انقلاب اسلامی ایران با بیان پیام ها و شعار های بنیادین خود در جهان معاصر و برای میلیون ها ملت ستم دیده از استکبار جهانی ، موجب ارتقای توان بازیگرانی نوین از جمله تمدن اسلامی ، جهان اسلام ، امت اسلامی ، نهضت های آزادی بخش و ملت ها گردید و نقش دین را به عنوان قدرتی تأثیرگذار بر پویش های بین المللی آشکار ساخت . به علاوه بر نقش جنبش عدم تعهد و بازیگران جهان سومی نیز با کشیدن مرزی دقیق بین مستضعفان و مستکبران تأکید کرد تا از این رهگذر الگوی جمهوری اسلامی را برای کلیه مستضعفان به صورت تصریحی یا تلویحی جهانی نماید . همچنین روشنفکران دینی به عنوان طبقه متوسط جدید وحاملان اندیشه انقلاب اسلامی توانستند نقشی اساسی در بازخیزی اسلام در فرایندهای سیاسی اجتماعی ایفا کنند و به ترویج فرهنگ مردم سالاری دینی مبادرت نمایند تا از این رهگذر علاوه بر تحول در ساختار سیاسی اجتماعی داخلی کشورها ، به تغییر در ساختار نظم منطقه ای و نیز ماهیت تحولات بین المللی اهتمام ورزند.

و نیز می ­توان بیان داشت که انقلاب اسلامی ایران توانست با بیان شعار ها و پیام ‌های اصیل اسلامی خویش و تبادل و تعامل آن با خارج ، فضای گفتگو با جهان پیرامون را براساس اصلاح طلبی در ساختار و کارکرد نظام بین الملل و زیر سیستم منطقه ‌ای ایجاد نماید تا از این رهگذر به فرهنگ سازی و هنجار سازی در قواعد رفتاری و ساختار سیاسی بپردازد و بدین ترتیب رویکرد جدیدی را بر روابط بین الملل حاکم گرداند که بر تحول ماهیت قدرت ، گشتار در قواعد بازی و تغییر در نوع بازیگران استوار باشد .

انقلاب اسلامی ایران با شعار ها و پیام های خود و به عنوان نهضتی الهی ، فراگیر و مبتنی بر مدار فطرت پاک بشری ، توانست اهمیت قدرت نرم‏ افزاری را به منصه ظهور رساند و به عنوان انقلابی در ارزش‏ ها و هنجار ها به فرهنگ سازی در عرصه داخلی ، منطقه‏ ای و بین المللی مبادرت نماید .

نویسنده:دکتر مرتضی اشرافی